Сарыкка ким дигәндә 6 ай булырга тиеш. Кәҗәгә - 1 ел. Сыер кебек эре терлеккә - 2 ел. Дөя 5 яшьтән дә "яшьрәк" булмаска тиеш. 

КамАЗ шоферлары, яшь егетләр, икесе дә Апаз авылыннан.

Аның гаиләсенең, якыннарының, туганнарының тирән кайгыларын уртаклашабыз, дип яза Арск-Информ.

Җырчыларның кызыклы фотолары Казан шәһәр филармонисе инстаграмыннан карагыз: https://www.instagram.com/kzn.filarmoniya/

Фото асларын язмыйбыз, үзегез танып белегез ))

Милли Музей хәбәр итүенчә, әлеге чаралар балаларда аеруча зур кызыксыну уята.

"Верховая набойка" (6+)

Әйе, Казан, Болгар, Зөя, Алабуга, Чистай шәһәрләренә туристлар хәзер күпләп килә. Аларны таныту өчен күп көч куелды һәм бу аклана сыман. Ә бит бик теләгәндә Татарстанны тулысынча этник туризм аша да танытырга булыр иде.

Бүгенге көндә республикада авыл туризмы белән шөгыльләнүче дистәләгән хуҗалык бар, төгәл саны билгеле түгел. Туристларны алар хәлләреннән килгәнчә  үз көчләре белән җәлеп итә. Кайберләре турында интернеттан азмы-күпме мәгълүмат табарга да мөмкин. Мәсәлән, Биектау районы Ямаширма авылындагы Габделәхмәт Котдусовның «Татар страусы» туристлык комплексын байтак кеше белә. Чөнки, беренчедән, алар ун елга якын эшли, икенчедән, Казанга якын урнашкан. Биредә кунакларны Африка һәм Австралия страусларыннан тыш, аккош, күркә, фазан кебек кошлар белән  таныштыралар, йорт хайваннарын кулда ашаталар. Балалар белән ял итү өчен менә дигән урын.

Котдусовлар гаиләсе елына якынча ике меңгә якын турист кабул итә. Хуҗаның сүзләренә караганда, авыл туризмы белән уңышлы шөгыльләнү өчен туристлык комплексы Казаннан ерак булмаска тиеш һәм бу эш белән яну кирәк. «Чынлап торып кызыгып, җиң сызганып тотынсаң, авыл туризмы – бик перспективалы өлкә», – ди Габделәхмәт Котдусов. 

Мәркәзебезгә терәлеп урнашкан Яшел Үзән районы Норлат авылы да туристлар арасында популяр. Монда аларны  Ләлә Хаҗипова җитәкчелегендәге «Авыл утары» биләмәсе каршы ала. Шушы салада ишле гаиләдә туып үскән мөлаем бу ханым кәсебен абыйсының ике катлы йортында балаларга җәйге лагерь оештырудан башлаган. Хәзер инде Норлатка олылар да теләп кайта. Монда туристлар тулаем авыл тормышына чума: сыер савалар, куян ашаталар, атта йөриләр, балык тоталар, мунча керәләр, пекарняда икмәк пешкәнен күрәләр, көянтә-чиләк белән чишмәгә суга баралар, махсус салдырылган агач музей-йортта авыл тарихы белән танышалар, үз куллары белән йон эрлиләр, Олы Ачасыр авылындагы Каюм Насыйри музеена сәяхәт кылалар, умарталыкта кәрәзле бал белән чәй эчәләр...

Кыскасы, тәнең дә, җаның да рәхәт чигә. Ләлә ханымны туристлык шултикле канатландырган, ул хәтта Казандагы фатирын сатып, җир алып, үзе дә ике катлы йорт җиткергән. Урманда алан арендалап җәйге чатыр корып куйган.

«Күптән түгел илле кешелек төркем – Әстерхан татарлары кунак булып китте, – ди ул. – Туристлар өчен шартлар яхшы. Бүлмәләрдә икешәр, өчәр кеше яши, мунчабыз шәп, «свежий» авыл ризыклары белән сыйлыйбыз. Әстерхан татарлары авылыбызны шултикле яратты, хушлашканда күзләре яшьләнде. Аларга кадәр ике көн Төркия эшкуарлары ял итеп киткән иде. Рәхәтләнеп мунча керделәр, урманга бардылар. Футбол чемпионаты вакытында Польшадан килгән җанатарлар да тагын кайтабыз дип китте».

Ләлә ханым әйтүенчә, биләмә турында туристлар күбрәк социаль челтәрләр, сайт аша белеп килә. Турфирмаларга исә алар белән хезмәттәшлек итү отышлы түгел. Чөнки ашау-эчү, куну ике йөз, ике йөз иллешәр сумнан артмаса да, транспорт яллап авылда кайту кыйммәткә чыга һәм туристлык оешмаларның мәшәкатьләнәсе килми. Шуңа да Ләлә Хаҗипова үзе кебек авыл туризмы белән янып йөрүчеләрне суга батканда саламга ябышучыга тиңли. «Чит илдән крокодил фермасына бардык, атта йөрдек, дип кайталар. Ә бездә юкмы хозурлык? Урман, чишмә буйларында рәхәтләнеп ял итеп булмыймы? Авыл халкы гади, туристларга җанын бирергә дә әзер. Менә шушы аңласын иде җитәкчеләр», – ди ул йөрәге әрнеп.     

Яшел Үзән районында Зөя утравына барганда юл буенда тагын бер матур урын – Дамир Камалетдинов оештырган ачык һавадагы Татар этник-мәдәни музее да кала әле.     

Алабуга районы туристлар арасында шулай ук игътибар үзәгендә. Монда шәһәрнең үзеннән тыш та, карарлык җирләр шактый. Мәсәлән, Морт авылындагы «Мирас» агро-туристлык комплексында республикабызда бердәнбер саналган умартачылык музее белән танышырга, хәтта пыяладан эшләнгән умарта аша кортларны күзәтергә мөмкин. Комплекста шулай ук  утызга якын төр кош-корт, куяннар, токымлы сарык-кәҗәләр, ишәк, пони, болан һ.б. бар. Районның Лекарево авылында урыс мәдәниятен яктырткан музей-утарда да туристларны көтеп алалар. Анзирка елгасы ярын ямьләп торган биләмәдә тынычлап ял итү өчен кунак йорты, мунча, бакча – барысы да бар. Шулай да Алабуга районында туристлар өчен иң кызыгы Иске Куклюк дигән мари авылыдыр, мөгаен. Монда мәктәп директоры Иван Мельников һәм аның улы – Аграр яшьләр берлегенең район бүлеге рәисе Николай – мари культурасы музее ачкан.

Туристлар шаманнарның мәҗүсилек йолаларын да, якын-тирәдә элек-электән булган кәсепләрне дә тамаша кыла. Аларны авыл буенча ат арбасы яки тарантаска утыртып йөртәләр. Кара мунчага керәләр, кәҗә савып карыйлар, утын яралар, талдан кәрҗиннәр үрәләр, халык уеннарын уйныйлар, иҗади ансамбльләрнең чыгышларын карыйлар. Авылдан үзләре белән каймак, сөт, күкәй, эремчек тә алып китә. Теләгән һәркем берничә көн кечкенә генә йортта куна да ала.     

Арча, Балтач, Мамадыш, Спас, Баулы, Бәгелмә, Әлмәт кебек районнарда да, авыл мохитенә чумып, җирле халыкның көнкүреше, гореф-гадәтләре белән танышу, гаиләңә күңелле ял оештыру урыннары һәм мөмкинлекләр җитәрлек. Әле бит республикабызның һәр районында берсеннән-берсе бай музейлар, тарихи истәлекле урыннар бар. Искиткеч  гүзәл табигатебез, урман-суларыбыз, экологик чиста һәм файдалы авыл ризыгы, районнардагы ачык йөзле апа-абыйлар – һәммәсе дә теләсә кайсы ил туристының күңеленә хуш килерлек.      

Татарстанда авыл туризмы белән шөгыльләнүчеләрне азмы-күпме барлагач, Авыл туризмы төбәк ассоциациясе рәисе Руфия Рәфкать  кызы Мөхәммәдиевага мөрәҗәгать итеп, аның да фикерен белергә булдык.     

– Руфия ханым, берничә ел элек үк республикада авыл туризмын  билгеле бер системага салырга, интерактив карта төзергә, аерым сайт булдырырга, дигәннәр иде. Әлеге эш ни дәрәҗәдә башкарыла?     

– Авыл туризмы дигән тема тәмле, әлбәттә, ләкин техник якларын карый башласак, федераль күләмдә законнар да, норматив документлар да юк. Безнең депутатларга ул кызык та түгел, шуңа да күбрәк Дәүләт Думасына йөз тотарга туры килә. Тверь өлкәсеннән сайланган Светлана Максимова дигән депутат унбиш елга якын шушы өлкәдә кайный. Фикердәшләре белән закон проекты да тәкъдим иттеләр, тик әлегә нәтиҗәсез. Федераль дәрәҗәдәге түрәләр «сез төбәкләрдә ясагыз, без карарбыз», диләр. Ә бу алай җиңел генә эшләнми, проблема яшәү урыны булмау, авыл хуҗалыгы җирләрен туризм максатында куллану һ.б.га килеп төртелә. Австралиягә барып страуслар карап кайтып кына авыл туризмын үстереп булмый. Әйе, мин үзем дә Белорусиядә булдым, Минсктан Брест өлкәсенә кадәр сузылган барлык утарлар белән таныштык. Анда агротуризм белән унбиш ел шөгыльләнәләр. 2500 комплекс шушы төр эшчәнлеккә җәлеп ителгән. Аларның 600-700е актив хәлдә, күбесе Аурупа яссылыгына чыккан. Елга илле доллар салым түлиләр дә, үз көйләренә эшлиләр. Гореф-гадәтләр, йолалар, миллилек, аш-су, мастер класслар – барысын да колачлыйлар һәм берсе икенчесен кабатламый. Кая гына барсаң да, чип-чиста, хезмәт күрсәтү камил дәрәҗәдә куелган, һәрчак үзара элемтәдә торалар. Кайбер утарлар инде гаилә бизнесына әйләнгән. Ә бит алар белән чагыштырганда Татарстанның ресурслары күпкә артык. Әйтик, берәүләр  сазлыкта торган бер картның иске йортын сатып алып, тырыша-тырыша аны  затлы утарга әйләндергәннәр. Чит илдән элеккечә итеп ясалган шкафлар кайтарганнар. Чөнки сугыш вакытында үзләрендә күп нәрсә янган, иске җиһаз табу авыр. Әнә шулай ресурс булмаса да продукт ясыйлар. Ә бездә ресурс бар, тик нәтиҗәгә кадәр бик ерак әле.     

Әйе, Татарстанда да бу уңайдан нефть чыга торган районнар алда бара. Аларда эшкуарлар киләчәккә карап фикерли, бер-берсен яхшы белә. Югыйсә, ул яклар Казаннан читтә, аларда Идел, Чулман елгалары да акмый. Мисал өчен, Баулыда Шамил Гафуровның кафесында булсагыз шаккатасыз! Аңа туристлар күбрәк Башкортстаннан һәм якын-тирәдәге башка төбәкләрдән килә. Алар кунакларны урыс мичендә балчык чүлмәкләрдә пешерелгән милли ризыклар белән сыйлыйлар. Ипине дә әби-бабайлардан калган рецепт  буенча үзләре сала. Телне йотарлык тәмле! Татарстанның өстенлеге шунда:  ул – күпмилләтле республика, бездә милли колорит көчле,. Нишләп менә шуны туризм өлкәсендә кулланмаска? Миңа калса, авыл туризмы бездә этник үзенчәлекләрне исәпкә алып та үсәргә тиеш.

Әйтик, Питрәч районында Шәле, Керәшен Сәрдәсе, Аркатау кебек өч авылны берләштергән маршрут төзесәң, туристлар бер көндә берничә милләт белән таныша ала. Питрәч Казанга якын булгач, анда куна калу да мәҗбүри түгел. Татарстан буенча хәтта гастрономик турлар ясарга мөмкин. Авыл халкы да яхшы гына табыш ала алыр иде. Дөрес, моның өчен эшкуарлык нечкәлекләрен белү, турпроект, турмаршрут төзү, реклама турлары оештыру һ.б. шарт. Шунысы мөһим: авыл туризмын үстерү татар телен саклау өчен дә кулай җирлек. Үзем дә берничә көн авылда торсам, татар телемнең шомарганын сизәм.

– Авыл туризмы белән шөгыльләнүчеләрнең реестры бармы?

– Беренче семинар уздырганда алтмыш урынга исәпләгән идек, шулкадәр кеше җыелды. Катнашырга теләк белдерүчеләр күбрәк булса да, студентларны, тәҗрибәсез кешеләрне алмадык. Хәзер кемдер күренмичә генә дә эшли. Берсендә үземнең базадагыларның һәммәсенә хат юлладым: үзләре турында кыскача мәгълүмат, берничә фото, турның бәясе, элемтә өчен телефоннарын язып җибәрүләрен сорадым. Ник берәрсе җавап бирсен! Ниятем алар турындагы мәгълүматны бушка Русия күләмендәге сайтка урнаштыру иде, югыйсә. Әле алар үзләре дә күп нәрсәнең асылына төшмәгән. Гәрчә,  Татарстанда туризм белән шөгыльләнмәслек бер генә район да юк. Кайдадыр сыр яки сувенир ясыйлар, түбәтәй тегәләр, итек басалар, тәрәзә йөзлекләре эшлиләр, агач эшкәртәләр... Балык Бистәсендә Балыкчы көне уздыралар, шәхси балык музее да ачканнар. Лаеш, Югары Ослан, Кама Тамагы, Тәтешне әйтеп тә торасы юк! Алар – хәзинә! Теләчедә заманында бер сәүдәгәр төрле илләрдән алып кайтып утырткан агачлар аллеясен күреп шаккатым. Шул юан-юан кәүсәләрне кочаклап йөреп көч җыйдым. Байлык бит бу!

– Авыл туризмын үстерүдә тагын нинди каршылыклар очрый?

– Авыл туризмы белән шөгыльләнергә теләүчеләрне махсус курсларда укыту, аларны стажировкага җибәрү кирәк. Бүгенге көндә авыл туризмын үстерүчеләр үз акчаларына, үз мөмкинлекләренә карап, үз җайлары белән генә яшәп ята. Алар турында белүче дә юк, туристлык фирмалары белән дә эшләмиләр. Әйе, кайчак «менә хәзер чыгып китәбез дә, шул-шул районга барып төшәбез», дип булмый. Берсендә Мәскәүдән килгән ун кешене Арчадагы «Каенсар» дигән экофермага җибәрмәкче идек, «без бүген ашата алмыйбыз», диделәр. Мәскәү туристлары кибеттән азык-төлек сатып алып үзләренә ашарга әзерләп ята алмый бит инде. Алдан сөйләшсәң генә әзерләнеп, көтеп торалар. Ашау түгел, кемдәдер хәтта биотуалет, душ юк, кайбер җирдә интернеты да начар тота. Ә бит туристлар өчен болар һәммәсе дә мөһим.     

Экотуризм, авыл туризмы туристларны чын авыл тормышы, гореф-гадәтләр, тарих белән якынрак таныштыруны гына максат итеп куймый, ул авылларга яңа сулыш өрә, алардагы яшәү шартларын яхшыртуга этәрә, эш урыннары булдырырга ярдәм итә. Шуңа да монда  Икътисад, Авыл хуҗалыгы, Мәдәният, Экология министрлыклары – берләшеп эшләргә тиеш. Әзер продукт җитештереп, аны кулланучыга тәкъдим иткәч кенә Туризм буенча дәүләт комитеты килеп кушыла. Ә бүген безне барысы да шунда куа... 

Фотолар социаль челтәрләрдән алынды Автор: Чәчәк Гәрәева

Бер яктан, гореф-гадәтләрнең янәдән йортларга кайтуы сөендерсә, икенче яктан  исә көендерә. Аеруча да коронавирус буенча статистик мәгълүматлар килеп ирешкәндә. Өстәвенә, күпме кешегә пневмония диагнозы куела. Ә ул авыруның да вируслы икәнен һәм организмны ни кадәрле хәлсезләндерүен шул чирне кичергәннәр үзләре генә аңлыйдыр.

...Сүз башым бит әле шүрәле, дигәндәй, банкетлар, мәҗлесләр турында яза башлаган идек бит. Җырчылар өчен, ә төгәлрәге күбесе өчен, концерт-тамашалардан соң, керем чыганагы буларак, беренче урында мәҗлесләр алып бару тора. Бу аларның икмәге. Кемдер җырчыларны бу эшләре өчен сүгә, билгеле. Әмма һәр кешенең дә ипи өстенә май да ягып ашыйсы килүен исәпкә алганда, нигә әрләргә ди?.. Пандемия алардан концертларны гына түгел, әнә шул ипи-тозлык эшли торган мәҗлесләрне дә “тартып” алды. Сер бирмәскә тырышсалар да, акчасыз утыру күңелле түгел. Шуңа да һәр чакырган җиргә разый булып, бик теләп, көненә икешәр урында чыгыш ясап, уракка төшкән мизгелләре. Татарстанда азмы-күпме танылган тамадалар, алып баручы җырчылар белән аралашып алдык. Программалары ниндиерәк, быелгы сезонда мәҗлесләр уздыру ничә сум тора — шул хакта сораштык.

Беренчеләрдән булып июньнең беренче ялында ук Алсу Фаракшина эшкә тотынган иде.

– Туй уздырачаклары хакында атна башында гына билгеле булды. Алдагы атнада яшьләр никах укыткан иде. Энеләре армиягә китә, шуңа туйны да тизрәк үткәрәселәре килде. Күп кеше җыймыйча, үзләренең гаиләләре, авыл кешеләре белән бергә, бәйрәмнәрен үткәрергә булдылар. ЗАГСка ун гына кеше кергән, битлек, перчаткалар белән. Хәтта фотога да шулай төшкәннәр. Озак вакыт эшләми торганнан соң кире эшкә чыгу авыр булды, димәс идем. Әмма кайбер конкурслар онытыла башлаган. Туй өйдә үтсә дә, форматын үзгәртмәскә тырыштык. Өйдә конкурсларны бик үткәреп булмый, шуңа рәхәтләнеп урамда уйнаттык, өй алдында биедек. Шундый рәхәт, күңелле, бик җиңел үтте. Арыганнары кереп ята да ала. Алла боерса, әкренләп шулай эшкә кереп китәрбез, дип өметләнәм, - дигән иде  Алсу Фаракшина.

Өйдәге мәҗлесләр дигәннән, кафеда һәм өйдә мәҗлес үткәрүнең аермасы хакында Динә Латыйпова сөйләде.

– Кафеларда эшләү рәхәт, әлбәттә. Анда иркен. Хәзер мәҗлесләр өйләргә кайта башлады. Өйләрдә бөтенләй башка, җылы мохит. Кафеда андый җылылык юк. Чувашиянең Шыгырдан ягында өйдә туйлар үткәрү гадәте моңа кадәр дә бетмәгән иде. Бу эш бик мәшәкатьле, әлбәттә. Мәҗлескә әзерләнгәндә өйдән бөтен нәрсәне чыгарасы, ризыгын әзерлисе бар. Ә кафеда сәгате куелган, аш-суны берсе артыннан берсен чыгарып кына торалар. Алып баручыга да кафеда эшләү җиңелрәк. Өйдәге мәҗлестә ике-өч минут та буш вакытың юк, шуңа ук кунакларның күзе сиңа төбәлгән була. Шулай да өйдә кунаклар бер-берсе белән якыннанрак аралаша, әйткәнемчә, өйдәге мәҗлесләрдә җылык була, – дип хис-кичерешләре белән бүлеште Динә Латыйпова.

Ләйлә Дәүләтова карантин башланганнан бирле кафеларда мәҗлесләр уздырганым юк, өйләрдә генә эшләдем, ди.

– Кемгәдер бәйрәм оештыру, шатлык бүләк итү миңа ошый. Мине гел кадерле кунагын көткән кебек каршы алалар. Бергәләп уйныйбыз, җырлыйбыз, котлашабыз. Бер кичтә туганлашып бетәбез. Без гадәттә Радик Шәяхмәтов белән эшлибез. Ул – профессиональ гармунчы, җырчы, диджей. Дәртле дуэтларыбыз, кызыклы уеннарыбыз да җитәрлек. Бәягә килгәндә, төрле чаклар була. Башкаларныкы белән чагыштырганда, минеке ярты бәя. Бер вакыт хәтта бөтенләй бушка эшләдем. Бер суммага сөйләшкән идек, ләкин юбиляр физик мөмкинлеге чикләнгән кеше булып чыкты. Миңа бу хакта алдан әйтмәгәннәр иде. Шәп итеп юбилей үткәрдем дә, юбиляр биргән конвертны үзенә бүләк иттем. Аның шаккатканы һәм шатланганы әле дә күз алдында. Төрле чаклар була. Һәр очракта да кеше булып калырга кирәк, – ди Ләйлә Дәүләтова.

Тәҗрибәле алып баручы Ренат Галиәскәр командасы да эшкә керешкән.

– Туйлар сезоны җайлап кына тизлеген җыя. Аллага шөкер, заказлар бар, эшсез тормыйбыз. Музыкаль аппаратура, проектор, утлар белән киләбез. Программада дәртле җырлар, бик тәртипле конкурслар, кызыклы интерактивлар каралган, - ди Ренат.

Сүз уңаеннан, яше 30дан узган Ренат әле үзе дә буйдак.

Илгәрәй гомумән дә үзен тамада дигәнне яратмый икән.

– Мин үземне тамада дип түгел, ә мәҗлесләр алып баручы дип атар идем. Тамада сүзен яратмыйм. Быел заказлар, әлбәттә, пандемия сәбәпле әзрәк. Командада 6 кеше эшли, кыскасы “под ключ”, – диде Илгәрәй.

Җырчы һәм алып баручы Рамилә һәм Рамил Хәйретдиновларның социаль челтәрдәге фотосурәтләренә караганда, атнага ике-өч көн рәттән чыгыш ясыйлар. Пандемия вакытында да туктап тормаганнар. -

Заказлар бар, Аллага шөкер! Җәй көне барлык даталар да тулы. Яшьләр карантин башланганчы ук “бронировать” итеп куйган иде. Апрель, май айларында гына коттеджларда, ябык кафеларда эшләдек. Җәй айларында Аллага шөкер, ачык рәвештә. Мәскәүдә инде күптәннән бар нәрсә дә ачык иде, анда да барып туй алып барып кайттык. Инде ун елдан артык мәҗлесләр алып барганга, клиентлар базасы зур. Шуңа да бу пандемия аркасында кыенлыклар күрмибез. Бу безнең төп кәсебебез дә түгел, төп эшебез бар, шуңа да артык борчылмыйбыз! Барысы да Алла кулында. Ул безгә ризык бирүче, Үз рәхмәтеннән ташламасын! Уздырган мәҗлесләребезнең бәясе уздырган урынына һәм  программага  бәйле. Командабызда баянчы, саксофонда уйнаучы да бар. Рамилә белән ике телдә алып та барабыз, ике телдә җырлыйбыз да, – диде Рамил.

Айваз Садыйров спиртлы эчемлекләрсез булган мәҗлесләр генә үткәрә. Аңа җырчы һәм диджей буларак Булат Галләмов ярдәм итә.

- Кирәк булса, ике телдә алып барабыз. Тавыш аппаратурасы, ут, проектор – барысы да бар, – ди Айваз. Программалары гадәттә 5-6 сәгатьлек икән.

Без сөйләшкән алып баручыларның иң арзаны – Илназ Гариповның да фикерләрен белештек.

– Команабызда 3-12 кеше, заказ бирүченең теләгенә карап чыгыш ясыйбыз. Программада җырлар, биюләр, баян, эксклюзив әрмән дуэты һәм әлбәттә инде кунаклар белән фокуслар каралган. Аппаратурага килгәндә, тавыш һәм утныкы гына түгел, ә төтен чыгара торган җайланмабыз да бар, - диде Илназ.

“Балмай” егетләренең берсе Рафил Галимуллин сүзләренчә, алар уздыра торган мәҗлесләр ике төрле программадан тора. Берсе арзанрак, анысында ике алып баручы. Рафил үзе дә бик матур җырлый.

– Икенче программа кыйммәтрәк, анда инде кавер-төркем белән эшлибез, - диде Рафил.

Мөнир Рахмаев исә туй-юбилейларда халык саны хәзер кимүен искәртте. Пандемия сәбәпле күп кенә алып баручылар бәяләрен дә төшерде, ди ул.

– Хәзер зур булмаган мәҗлесләр актуаль. 20-30 кешелек кенә чаралар уза, барысын да шәһәрдән читтә, җәйге верандаларда үткәрелә. Аллага шөкер, ничек эшли идек, хәзер дә шулай ук эшлибез. Минем бәяләр һәрвакыт төрле. Бу кеше саныннан, нинди чара булуыннан тора. Атна уртасында арзанрак булырга да мөмкин. Кунаклар саны азайганга карап, программаны кыскартмыйбыз. Экстрен рәвештә генә шалтыратып, Мөнир, бүген кич шундый чара уздырырга кирәк иде. Бюджет 15 мең сум дисәләр, моның авырлыгын күрмим, барам да, мәҗлесне үткәрәм. Минем лозунг – бәясе арзанрак булса булсын, әмма ешрак эшлә, – ди Мөнир.

Алып баручыларның бәя буенча рейтингы: Илназ Гарипов – 15 мең сумнан башлап Ләйлә Дәүләтова – 25 мең сум Айваз Садыйров – 35 мең сум Ренат Галиәскәр – 35 мең сум Мөнир Рахмаев – 35 мең сумнан башлап Рамилә һәм Рамил Хәйретдиновлар – 40-80 мең сум Илгәрәй – 50-70 мең сум “Балмай” төркеме – 60-90 мең сум.

"Балмай" продюсерлык үзәге укыту-өйрәтү, туй һәм мәҗлес программалары әзерләү, хезмәттәшлек гарантияли, хәтта компаниянең резиденты булырга мөмкинлек бирә.

Әгәр сез үзегезне талантлы, максатка ирешүчән, дип саныйсыз, карьера төзү теләге белән янасыз икән - рәхим итегез! Эстрада баскычыннан атлый гына башлаган йолдызлар, үзенчәлекле жанр артистлары, алып баручы булырга теләүчеләр, "Балмай продакшн" сезне көтә!

Белешмәләр өчен телефон: 8939 305 63 93

Монда җаның теләгән классик һәм заманча әсәрләрне, әдәби һәм тарихи китапларны, балалар әдәбиятын һәм башкаларны укырга, тыңларга мөмкин.

Моннан кала, нәшрият китапларын «Лабиринт», «Библио-Глобус», «Ozon.ru», «ЛитРес» интернет-кибетләреннән һәм, әлбәттә, безнең www.tatkniga.ru сайтыннан табарга була.

 – Хәзрәт, корбан чалу кемнәр өчен мәҗбүри?

– Нисаб күләмендәге малга ия булган мөселман кешесе өчен корбан чалу мәҗбүри. “Нисаб бәясе ничек исәпләнә?” – дигән сорауны еш ишетергә туры килә. Пәйгамбәребез Мөхәммәд галәйһиссәлам нисаб күләмен 200 дирһәм дип билгеләгән. Бүген 200 дирһәм якынча 595 грамм көмешкә тигез. Бүген бер грамм көмеш 27 сум тора. 595 граммга шул 27 сумны тапкырласаң, 16 065 сум килеп чыга. Әгәр дә кешенең түлисе бурычлары бар икән, булган акчасыннан шуларны түләргә тиешле сумманы алып калгач, 16 мең сумы калса, кеше корбан чалырга тиеш. Әйтик, синең 30 мең сум акчаң бар. Ипотека, кредит, торак-коммуналь хезмәтләр өчен шул айга 15 мең сум түлисең булачак, димәк, 15 мең сумың гына кала. Бу нисабка җитми, корбан чалу мәҗбүри түгел. Шул ук вакытта гарәфә көнендә, ягъни 30 июльдә Үзәк банк сайтыннан көмешнең төгәл бәясен белешергә киңәш итәм, чөнки ул көнгә бәя үзгәрергә дә мөмкин. Ә хәзергә ул 16 мең сум. Ни өчен дигәндә, Рамазан аенда нисаб 23 мең сум итеп билгеләнгән иде. Корбан гаете алдыннан ул үзгәрергә дә мөмкин.

– 16 мең сумлык милек дигәнне төгәлрәк аңлатып китсәгез иде.

– Әйтик, кешенең кулланылмый торган икенче машинасы яки тагын бер фатиры бар ди. Аларның бәяләре шактый югары. Кешенең түлисе бурычлары булмаса, болар да нисабка ия.

– Корбанлыкны ничек дөрес итеп бүләргә?

– Без, гадәттә, өчкә бүлеп, бер өлешен гаиләңә калдырырга, бер өлешен туганнарга яки күршеләргә таратырга йә булмаса аш үткәрергә һәм өченчесен мохтаҗларга бирергә киңәш итәбез. Әмма киләсе айга ит алырга акча ягыннан кысынрак була дип уйласаң, өч өлешен дә үзеңә калдыра аласың. Туганнарга таратып исә туганлык җепләрен ныгытабыз. Мохтаҗларга биреп, аларны сөендерәбез.

– Корбанлык итен ничә көндә таратып бетерергә кирәк?

– Аны шуның кадәр көн эчендә таратып бетерергә дигән нәрсә юк. Ничек булдыра аласың, шулай.

– Корбанлык тәкә булса, саваплырак, имеш?

– Кайсы җенестән булуы мөһим түгел. Төп шартлар – сарык яки кәҗә бер еллык, сыер, үгез ике яшьлек, ә дөя биш яшьлек булырга тиеш. Ат, тавыкны корбанга чалырга ярамый. Эре мөгезле хайван һәм дөя бер кешедән дә, иң күбе җиде кеше исеменнән дә чалына ала. Әмма аларның нияте Аллаһ ризалыгы өчен генә булырга тиеш. Әгәр дә араларыннан берсе акчаны корбан өчен түгел, үземә ашарга ите булсын дип бирсә, берсенең дә корбаны кабул ителми.

– Зур мал чалынганда үз исемеңнән генә түгел, үлгән әти-әниеңне дә кертергә ярыймы?

– Бу, ваҗиб корбаннан тыш, өстәмә нәфел корбаны да булып чыга. Савабы сиңа да, мәрхүмнәргә дә бара.

– Корбанлыкның тиресен һәм сөякләрен нишләтергә икән дип баш ватучылар да бар?

– Тиресен мохтаҗларга бирергә яки хуҗалыкта кулланырга була, тик сатарга ярамый. Сөякләрен эткә бирегез яки күмеп куегыз.

– Бер хайванны чалганда, икенчесе күреп торса, дөрес буламы?

– Корбаннан китә, әмма савабы азрак була, чөнки хайванны рәнҗеткән кебек килеп чыга.

– Корбан чалмыйча акчасын гына таратырга ярыймы?

– Диндә андый әйбер юк, чөнки монда төп хикмәт корбан чалуда һәм аның канын агызуда. Ә итен мохтаҗларга таратуда.

– Сарык итен яратмаганлыктан үзләренә калдырмыйча таратып бетерүчеләр дә бар.

– Бу рөхсәт ителә.

– Корбанлык алгач, нинди дога укырга?

– Аның аерым догасы юк. Сәдака алгандагы кебек, теләкләр теләп, дога кыласың.

– Гакыйка, нәзер, шөкер корбаны турында да сөйләгез әле.

– Гакыйка бала туганнан соң чалына. Ир балага – ике сарык, кызга бер сарык. Моны җиденче көнгә эшләү хәерле, әмма соңрак булса, гөнаһы юк. Нәзер корбанын берәр көнгә бәйләсәң, әйтик, нәзер булсын шундый көнне дип әйтсәң, шул көнне чалырга тиешсең, көнен әйтмәсәң, аны теләсә кайсы көндә чалырга ярый. Нәзер корбанының итен үзең, әти-әниең, әби-бабаларың, балаларың, оныкларың ашарга тиеш түгел. Таратып бететергә кирәк. Шөкер корбаны исә Аллаһка рәхмәт йөзеннән чалына торган нәфел корбан. Алда санап киткән корбанлыкларны гает корбаны рәвешендә чалырга ярамый, ягъни гает көнендә ваҗиб корбан чалына.

– Корбан чалдыручы нинди ният әйтергә тиеш?

– Аллаһы Тәгалә ризалыгы өчен дип ниятләргә кирәк.

– Корбанны узган ел хатын, быел минем исемгә чалдырам дип әйткәннәрен ишеткәнем бар. Кемдер гаилә башлыгы исеменә генә ярый, шуннан савабы бөтен кешегә дә була, ди. Бу мәсьәләгә дә ачыклык кертик әле.

– Хатынының нисаб күләмендәге үз акчасы яки милеге булса, ул аерым чалдыра. Гаилә башлыгы исеменнән бер генә корбан чалына дигән нәрсә юк. Кемнең мөмкинлеге бар – шулар чала.

Дин белгечләре Татарстан мәчетләре өчен Корбан гаете уңаеннан бәйрәм вәгазен уку, гает намазын башкару вакытларын билгеләде: 31 июль көнне мәчетләргә иртәнге 3.30 сәгатькә җыелу һәм Коръәннән аятьләр укый башлау тәкъдим ителде. Сәгать 3.45тә Корбан гаете вәгазьләре укыла башлаячак. Ә гает намазы сәгать 4.15кә билгеләнгән. Сәгать иртәнге 4.30дан корбан чала башларга мөмкин.

Дөньякүләм пандемия – коронавирус инфекциясе таралуны булдырмый калу максатыннан, шәригать белгечләре гает намазларын мөмкин булганча ачык һавада оештыру мөмкинлеген карауны сорады. Корбан гаетен чараларын оештырганда һәм корбанлык итләрен өләшкәндә коронавирус таралуны булдырмау өчен, Роспотребнадзор тарафыннан тәкъдим ителгән барлык чараларны да үтәү сорала: мәчетләргә бары битлек (яисә респиратор), перчатка, шәхси намазлык белән генә керү мөмкин, намаз 1,5 метр аралыкны саклап укылачак.

Хайванны чалыр алдыннан, корбанлыкның иясе яки суючы яткан хайванга карап, түбәндәге доганы укый: Әллааһүммә иннә саләәтии үә нүсүкии үә мәхйәәйә үә мәмәәтии лил-ләәһи раббил-гәәләминә ләә шәриикә ләһ. Әллааһүммә тәкаббәл һәәзиһил-удхиййәтә (мин фүләәни ибни фүләән) әү (мин фүләәнәтә бинти фүләән). Мәгънәсе: Йа Раббым, дөреслектә, минем намазым һәм гыйбадәтләрем, тереклегем һәм үлемем барча галәмнәрнең хуҗасы Аллаһы Тәгалә өчен, Аның һичбер тиңдәше юк. Йа Раббым, ошбу корбанны фәлән-фәлән улыннан яки фәлән-фәлән кызыннан кабул ит.