Интертат болай дип язган: "Яңа гына бер ир-ат сәхнәгә чәчәк белән менеп, «мине үп әле, үзем үпсәм, хатын ачулана» дигән иде. Хәзер инде олы яшьтәге ир-ат җырчыга чәчәк бәйләме бүләк итте. Үзен кочакларга, үбәргә тырышучы ир-ат тамашачыларга ияләшеп беткән артист аптырап калды.

 – Минем бөтен тормышым, эшем иткә бәйле булды. Армиядән кайткач, романтика эзләп, диңгезгә киткән идем. Сахалин, Кытай, Австралия кебек илләр күреп, судноларда кок булып эшләдем. Ул вакытта мине акча түгел, дөнья күрү мөмкинлеге кызыксындырды. Аннан кайткач, мал чалу, колбаса цехларында эшләдем. Шуннан соң  пенсиягә кадәрге елларым Президент Аппаратында узды. Зур җитәкчеләргә ризык әзерләүдә минем дә өлеш керде. Әлдермеш – минем балачагым узган авыл. Өлкән яшьтәге туганымны карарга дип кайттым да авылда төпләнеп калдым. Берара үгезләр алып үстердем, сәламәтлегем белән проблемалар булгач, аларын бетерергә туры килде. Хәзер сарыклар тотам.

– Рәис абый, сез кешеләрнең дә малларын чалып, эшкәртеп бирергә ярдәм итәсез. Командагызда ничә кеше?

– Фәнүс дигән егет белән эшлибез. Аның төп эше бар, шуңа күрә башлыча аның ял көннәрендә йөрибез. Ул гадәттә авыр, физик эшне эшләсә, мин эшкәртү, тунау өчен җавап бирәм. Мал эшкәртергә күрше-тирә авылларга да йөрибез, чөнки бездән башка бригадалар юк. Хәзер авылларда көчле, тәҗрибәле егетләр калмады. Калганнарының да кайсы картайды, кайсының саулыгы китте, ә яшьләрнең мондый авыр хезмәткә алынасылары килми. Кайвакыт алтышар центнерлы үгезне егып салырга туры килә бит. Моңа физик көч тә, мораль яктан әзер булу да кирәк.

– Хезмәтегез өчен ничә сум аласыз?

– Кемгәдер малның дүрт санын гына бүлеп бирәбез, кемгәдер суыткычка тутырып куярлык итеп әзерләп китәбез. Эшнең күләменә карап, бер малны башкарган өчен 4000–4500 сум алабыз. Без үзебезнең кораллар, хайванны элеп куя торган җайланмалар белән йөрибез. Бер малны чалып, тулысынча эшкәртү өчен 2–2,5 сәгать вакыт китә. Җәен эшне иртәрәк, сәгать 4–5 тә үк башлыйбыз. Көненә уртача 1–2 мал эшкәртәбез. Өчне суйган чаклар да була. Җәен дә чакыралар, ләкин шулай да эшнең иң күп чагы октябрь ахыры – декабрь башына туры килә.   

–  Эшегездә иң авыры нәрсә?

– Малны чалу мизгеле. Олы малны кызганмыйм, ә атны чалырга күңелгә бик авыр, чөнки аның күзеннән яшь ага. Кызгансаң да, чаласың инде, бу эшне кем дә булса барыбер эшләргә тиеш бит. Итен яраткач, эшен дә яратырга туры килә. Шулай ук куяннарны да чалырга яратмыйм. Алар бала тавышлары чыгарып чиный. Шуңа күрә аларны бик алырга тырышмыйм. Аннан соң холыксыз, дуамал үгезләрне абзардан алып чыгу бик җайсыз. Араларында йомшак холыклы, кулга ияләшкәннәре дә бар. Алары белән эшләү җиңелрәк. Бервакыт шундый очрак булды. Ат суйганда типте дә, бетон өстенә барып төштем. Мизгелендә авыртканны уйларга вакыт булмады, тик аннан соң аягым озак кына бик авыртып йөрде. Хайван суйганда саклык чараларын төгәл үтәргә, сакланырга кирәк. Ялгыш тибеп яки сөзеп үтерергә дә мөмкиннәр.

– Терлек ничә яшьтә чалырлык булып өлгерә?

– 1,2–1,5 яшьлек үгез чалырлык булып өлгерә инде. Бу вакытта якынча 250 кг ите чыга.

– Итне сатып алганда нәрсәгә игътибар итәргә кирәк?

– Алсу төстәге ит яхшы була. Бармак тигергәч, ул ябышмаска тиеш. Ябышса, суйган вакытта хайванның температурасы булган дигән сүз. Гомумән, ветеринария таләпләре буенча, чалыр алдыннан терлекнең температурасын үлчәргә киңәш ителә. Үгезләрнең тән температурасы 38–39 градус булса, нормаль санала. 40 тан артса, итендә кан кала, ябышкак була. Шулай ук төрле авырулардан, профилактика максатыннан эшләгән уколлардан соң да ике ай дәвамында матдәләр алмашы үзгәрергә тиеш. Ашыгып чалган очракта, иткә тәме чыгарга мөмкин. Суыткычта озак яткан итнең дә, ике тапкыр эретеп катырганының да тәме үзгәрә. Тана ите майлырак була.

– Сезнең өчен иң тәмле ит малның кайсы өлешендә?

– Хайванның иң йомшак җире – билдәмәнең эчке ягы (вырезка). Ул – малның бер дә хәрәкәтләнми торган урыны. Тик аның чыгышы күп түгел, якынча 0,8 процент кына. Әйтик, 200 кг малдан 1,6 кг вырезка чыга. Рестораннар өчен чит илләрдән (Австралия, Яңа Зеландия, Япония) кайтартыла торган мәрмәр итләрнең безнекеләрдән өстенлеген күрмим. Үзебез үстергән ит күпкә тәмлерәк. Әле аларның бәяләре дә бик кыйммәт. Мин эшләгән елларда ук, ун ел элек, бер килограммы 2500 сум иде. Сатып алучының барысына да малның арт саны кирәк, чөнки анда беренче сортлы ит күбрәк. Кабырга ите шулпа, фарш өчен яхшы. Кайсыдыр ит томалап пешерергә, кайсыдыр өлеше кыздырырга әйбәт.

– «Кул арты» дигән төшенчә бар. Сугымчының кулы җиңел булса, ите тәмле була, диләр. Сез моңа ничек карыйсыз?

– Әйе, күпләр итнең тәме сугымчының кулыннан тора, диләр. Ләкин мин моңа бик шикләнеп карыйм. Шул ук пычак, шул ук хәрәкәтләр бит югыйсә. Минем өчен иң төп шартлар хайванны кыйблага юнәлтеп, «Бисмилләһи, Аллаһу әкбәр», – дип чалу, пычакның үткен булуы. Чөнки үткен булмаган пычакны күбрәк ышкып тору сәбәпле, хайван ныграк курка. Сугым вакытында хайванның 7 әгъзасы киселеп ташлана. Элек кеше малның бер җирен дә әрәм итми иде, хәзер барысын да ташлый. Деликатес булса да, эчәгесен дә юып азапланмый. Баш итен дә күпләр ыргыта гына. Элек дерелдәвек әзерләр өчен аякларын, башларын өтәләр иде. Хәзер алары да кирәксезгә әйләнде.

Мисвәк озынлыгы белән гадәти теш щеткасын хәтерләтә. Хуш ис бөркелеп торган, тешне чистартканда согы бүленеп чыккан бу таякчык хакында хәдисләрдә телгә алына. 

Иң популяр исемнәр мондый ("Матбугат.ру" үзгәртми бирә): 

Нәкъ ике ел элек, шушы көнне Татарстанның атказанган артисты Эльмира Сөләйманова арабыздан бакыйлыкка күченгән иде. Исән булса ул үзенең 42 яшьлеген бәйрәм итәр иде дә. Кызганыч... Яр Чаллы якларыннан шушы үзәк өзгеч фото килеп төште – әнисе Фидания апа, ире Дима, мәрхүмәнең балалары, туганнары каберенә килеп, кар өстенә янып торган чәчәкләр салганнар. Эльмира да гомеренең чәчәктәй мәлендә өзелде. Юклыгына әлегәчә ышануы авыр, ди сәхнәдәшләре. 

Кирәк: 

1. Йомырканы тоз, ванилин, шикәр комы белән туглыйбыз. Күбекләнгәнче күпертәбез (миксер белән 2-3 минут әйләндерү җиткән).

28 яшьлек Анна беренче тапкыр әни булачак. «Бик көтәбез сине!» – дип, фотолар урнаштырып язып куйган Анна үзенең социаль челтәрләрендә.

Аннаның ире – бизнесмен Тимур Исмаилов. Алар Нью-Йоркта укыганда таныша. Алар 2022 елда никахларын рәсмиләштерә.

Мәгълүм булганча, Анастасия Заворотнюк моннан ярты ел элек глиобластома диагнозыннан үлгән иде.

Быел премия тапшыру тантанасында «Голос. Дети» проектының суперфиналисты Сәид Галиуллин һәм «Сәйлән» музыкаль фестивальнең җиңүчесе Рөстәм Хөсәенов та чыгыш ясады.

Болгар радиосы

Дәүләт Думасы өченче укылышта моңа кагылышлы законны кабул итте. Законнарда финанс пирамидалары булдыру һәм эшчәнлеге өчен җинаять җаваплылыгы бр иде инде, әмма мошенниклар инвестицион һәм башка законлы эшчәнлек астында маскировкаланып, башка схемаларны куллана башлаганнар.

- Кайбер артистларны күмгәндә кул чабалар. Бу – рөхсәт ителәме?

- Кул чабу ул – рөхсәт ителмәгән гамәл. Кул чабып озатып калсалар да, Аллаһы Тәгалә каршында кул чабып каршы алмаячаклар. Шуңа күрә кул чабу урынына, мәрхүм өчен изге догада булу дөресрәк.

Бер хәдистә Пәйгамбәребез Мөхәммәд салаллаһү галәйһиссәләм: «Соңгы юлга кешене 3 әйбер озатыр: туганнары, байлыгы һәм кылган гамәлләре. Алдагы икесе кайтып китәр, ягъни туганнары һәм байлыгы, ә мәрхүм белән фәкать кылган гамәлләре генә калачак», – ди. Без моңа инанабыз, һәм, кемне генә озатсак та, дога да булуыбыз хәерлерәк.

Кул чабудан мәрхүмгә файда юк. Кул чапкан саен, дөньяда бер шайтан туа, ә шайтаннарны арттырудан бернинди файда да юк, - дигән ул. 

Күптән түгел генә минем белән чынбарлыктан бигрәк куркыныч төшкә охшаган мондыйрак хәл булды.

Табигатемә ят кебек тоелган эшләремә караганда да, кайбер әсәрләремә күз салганда да мин кайвакыт шулай уйлыйм: «Чынлап та мин микәнни?» Әдәбияттагыларында, бәлки, үзем генә дә түгелдер инде… Ходай «диктовать итәдер», фәрештәләр канат очын тидерәдер кебек. Үземә шулай тоела. Бәлки, бу канәгатьлектән, бәлки, үз-үземне яратудандыр. Барыбер эшләгән эшеңә сокланып карыйсың. Сокланырлык җире булмаса, чыгып төзәтәсең, камилрәк итәргә тырышасың. Тик бер нәрсә хак: эшләгәндә эш турында уйламыйсың.

Менә эшли алмаганда – уйлыйсың. Хәлсезрәк яки авыру чакларымда мин ихатага чыгам да, тирә-якка күз салып, эшләнергә тиеш нәрсәләрне барлап йөрим. Монысын болай итәргә кирәк, тегесен тегеләй итәргә… Шул рәвешле барысын да барлап чыгам да, берни эшли алмыйм һәм теге нәрсәләрне эшләп ташлаган кешедән дә ныграк арып, урыныма барып ятам. Эшләрне барлау эшләүдән дә ныграк арыта.

«Арыдым», – дип барып ятып кына ял итә алмыйсың. Эшләнмәгән теге эшләр сине гел үзенә тартып, мендәреңә сугып тора. Күңелең тынычлана алмый, кабат торасың. Берәр нәрсә эшләп булмас микән, дип яңадан урап керәсең. Эшләп булмый. Кабат хәлсезләнәсең. Арыйсың. Тагын барып ятасың. Беркадәр вакыттан соң тагын торып чыгасың… Шул рәвешле ни эшли алмыйча, ни ял итә алмыйча, вакыт уздырасың.

Табигатем буенча мин эш кешесе бугай инде. Тынгысыз җан. Рәхәтләнеп, бар дөньясын онытып ял итә белүчеләргә беркадәр сокланып карыйм. Ял ит бит инде, кулыңнан эш килмәгәч. Сиңа беркем дә бәйләнми, «Нигә алай итмәдең, нигә болай түгел?» – дип сораучы да юк. Тик күңел бар… Шул кабахәт гел сорап, нәрсәдер таләп итеп тора. Шуның көен көйләргә тырышып, гомер уза.

Әле дус-иш, таныш-белеш белән сөйләшәм дә… Алар минем бер сүзне кабатларга яратканыма игътибар итәләр икән. «Эшләргә кирәк!» Араларында язучылар да, композиторлар да, артистлар да бар инде. Алар эшлиләр, мал табалар, дан яулыйлар. Ә мин шуларга адым саен диярлек бер сүзне кабатлыйм икән. «Эшләргә кирәк!» Кайчагында чатым ачылып киткәндә болай дип тә өстим икән: «Эшләргә кирәк. Талант монда нипричум, талантны да эшләтергә кирәк. Эшләмәгән талант тутыга ул».

Бәлки, чынлап та шулайдыр. Минем егерме-утыз ел элек әйткән бер сүзем бар иде. Хәзер ул урыслардан әйләнеп чыгып, әллә ничә төсмергә керде инде. Петросянның китабында да бар, авторы билгесез, дип язылган. Кайбер сәхнә «йолдыз»лары да кулланыштыра. Шул рәвешле тапалып бетсә дә, эчтәлеге һаман шул килеш кала: әгәр үз өстеңдә эшләмисең икән, син кемнеңдер астында эшләргә мәҗбүр буласың. Әгәр үз өстеңдә эшләмисең икән, синең өстеңдә бүтәннәр эшләр кебек варианты да бар. Кемнеңдер астында эшләмәс өчен үз өстеңдә эшләргә кирәк.

Минем яраткан юмористларымның берсе Данир Сабиров гел көлә инде: «Ничә карасаң да, Марат абый гел «эшләргә кирәк!» – дип әйтә ул. Ә үзе бер нәрсә дә эшләми, биш ел эчендә миңа бер җыр да язып бирә алмады», – ди. Бу дөрес тә, дөрес түгел дә. Мин аңа әллә ничәне язып бирдем. Игътибар да итмәде. Бер җыр язып, үзем җырлап җибәргәч кенә: «Марат абый, шәп, әбизәтелне җырлыйм!» – диде. Мин хәзер үземчә шаяртам: «Хәзерге юмористларга җыр язып бирү генә җитми, аны үзең җырлап та бирергә кирәк», – дигән булам. Тик бу минем сүзне юкка чыгармый… Эшләргә кирәк…

Бер мәлне Казанда бик зур концерт оештырдылар. Мин гадәтемчә сәхнә артында йөрим. Артистларның барысы да ирекле, анда-монда гәп корып торалар. Бер бүлмәгә килеп керсәм, Салават Фәтхетдинов репетиция ясап ята. Бишенче класс баласы шикелле тоелып китте. Баянга җырлый. Мин башта аптырадым. Чөнки катнашучылар арасында ул иң данлыклысы. Иң беренче ләчтит сатучы, почмак саен гәп корып, кылтаеп йөрүче кеше дә шул булырга тиештер кебек күренде. Соңыннан аңладым. Кешеләр ләчтит сатканда, ул репетиция ясый. Ул эшли. Шуңа да Салават бит инде ул. Тагын нәрсә әйтим… Миннән васыять булып бер сүз калсын: эшләргә кирәк!

Фото: darminaopel.ru

Татар халкының гаилә-көнкүреш йолалары асылын аңлатуга йөз тотып язылган әлеге хезмәт күпләргә үз нәселләрен барларга, балаларын, оныкларын татар рухында тәрбияләргә, туган-тумачалары белән дустанә яшәү рәвешен ныгытырга ярдәм итәр, халкыбызның буыннан-буынга сакланып, әле дә булса үтәлеп килгән кануннарына буйсынып, телебезне, динебезне, милли йөзебезне үзебезгә хас югарылыкта тотарга мөмкинлек бирер.

Янында яткан телефонда үлеме алдыннан калдырылган соңгы теләге дә бар. Утыз ике яшендәге спортчы үзенә кул салган дип фаразлана. 

Авариядә “Daewoo” автомобиленең бер пассажиры һәлак булган.

Фаҗиганең сәбәпләре ачыклана. Авария урынында Дәүләт автомобиль инспекциясе хезмәткәрләре эшли.

Конкурска эшләр 10 декабрьгә кадәр кабул ителде.

«Казан утлары» редакциясе җиңүчеләр исемлеген хәбәр итте:

«Повесть» номинациясе

Гөлнур Айзат (Гөлнур Хәлил кызы Айзетуллова). «Җиһаннур».

Гөлүсә Батталова. «Могҗиза».

Гөлинә Гыймадова. «Җилгә каршы».

Нәбирә Гыйматдинова. «Гөлханым турында хикәят».

Амур Хан (Амур Нур улы Фәләхов). «Бәхеткә биш адым».

Асия Юнысова. «Җиденче качу».

«Хикәя» номинациясе

Рабит Батулла. «Миң».

Надия Вәлиева. «Духтыр Галия».

Гөлнара Гыйлемханова. «Парлы бию».

Галимҗан Гыйльманов. «Бүләккә – әти».

Рәфкать Шаһиев. «Кычыткан ачысы».

Равилә Шәйдуллина-Мурат. «Чәчкә таҗларында күз яше».

«Шигырь» номинациясе (мәктәп укучылары арасында)

Әскәр Җамалиев. «Әтидән күчкән гадәт». Казан шәһәренең 186 нчы күп профильле лицее укучысы.

Әмир Минневәлиев. «Минем гаиләм – минем бәхет». Казан шәһәренең 7 нче интернат-лицей укучысы.

Камил Минһаҗев. «Агроном булам мин дә». Теләче районы Баландыш урта мәктәбе укучысы.

Чулпан Хәбибуллина. «Кунакта». Биектау районының 3 нче урта мәктәбе укучысы.

Регина Хәсәнова. «Тормыш яме». Биектау районының Г.Баруди исемендәге 4нче урта мәктәбе укучысы.

Язгөл Садриева. «Гадел яшәргә кирәк». Актаныш районы Байсар төп белем бирү мәктәбе укучысы.

Казан утлары

1 шарт: хәләл ризык белән туклану, хәләл кием кию һәм хәләл кәсеп белән шөгыльләнү.  

2 шарт: доганың кабул булуы өчен ихласлык кирәк. Сораганымны Аллаһ кабул итәрме-юкмы икән, дип шикләнергә ярамый. 

Үзе тумышы белән Аккүлдән булса да, әти-әниләре яңа төзелә башлаган Камазга чыгып китү сәбәпле, Чаллыда үсте. Әллә ни матурлыгы да юк иде Марсельнең. Ләкин кызлар аның тирәсендә балга җыелган чебен кебек мәш килделәр. Җәйләрен Аккүлгә кайткач та авыл кызларыннан атбуй булмады аңа. Матур итеп көлә белә иде егет. Елмайганда зур зәңгәр күзләре кысылып китә, бит очында чокырлар чыга, башын артка чөеп җибәрә. Бик кызык булмаган мәзәк сөйләсә дә аңа карап башкалар да көлә башлый. Билгесез тарту көче булган, ирексездән үзенә ияртә алучылар турында шармга ия диләр. Марсель нәкъ шундыйлардан булды. 16 яше тулар-тулмас ничә кызны гашыйк итеп, ничәсен елаткандыр – кем санаган.

Болар хакында Росреестрның Татарстан буенча идарәсе эшенә багышланган чарада сөйләделәр.

Быел Дәүләт теркәве, кадастр һәм картография федераль хезмәтенең (Росреестр) Татарстан буенча идарәсе оешканга 15 ел тула.

– Без шактый юл уздык һәм шушы вакыт аралыгында иң кирәкле хезмәтләрнең берсенә әверелдек, – диде идарә җитәкчесе урынбасары Лилия Борһанова. – Төп бурычларның берсе документлар тапшырганда озын-озак чиратларны бетерүдән гыйбарәт. Моңа ирешүдә кәгазь документларны электрон рәвешкә күчерү нык ярдәм итте. Элек милек хокукын теркәү өчен документларны яшәү урыны буенча гына тапшырырга яраса, хәзер моны ил күләмендә теләсә кайсы күпфункцияле үзәктә эшләргә мөмкин. Бер генә сан: 2009 елда милекне теркәү вакыты бер айга кадәр тәшкил итсә, бүген моның өчен 2–4 көн дә җитә.

Унбиш елда Росреестрның Татарстан буенча идарәсендә 1,5 миллионнан артык ипотека теркәгәннәр, 2 меңнән артык күпфатирлы йорт исәпкә куелган. Бүген Милекнең бердәм дәүләт реестрында (ЕГРН) 4,4 миллионга якын объект, шул исәптән, 1,6 миллион җир кишәрлеге, 1 миллион бина турында мәгълүмат бар. 2024 елның гыйнвар – ноябрь айларында 218,7 мең сату-алу килешүе теркәлгән. Узган елның шушы ук чоры белән чагыштырганда, бу  34 процентка кимрәк.

Очрашуда белгечләр алда көткән мөһим яңалыклар турында да сөйләде. Аерым алганда, җир хуҗаларына йоклап ятмаска киңәш иттеләр. Киләсе елның 1 мартыннан илдә яңа закон үз көченә керә. Аның нигезендә, торак пунктларда һәм бакчачылык ширкәтләрендә урнашкан һәм өч ел буе тик яткан, ягъни үзләштерелмәгән җир кишәрлекләрен кире тартып ала башлаячаклар. Дөрес, милекчеләргә хуҗалыкны рәткә китерү өчен өч ел вакыт биреләчәк. «Әгәр җир 2025 елның 1 мартына кадәр сатып алынган булса, исәп әнә шул көннән башланачак, соңрак алынса, килешү төзегән көннән саныйсы», – дип ачыклык кертте Росреестрның Татарстан буенча идарәсе  бүлек башлыгы Илсур Кәримов.

Сүз нинди җир кишәрлекләре турында бара? Белгечләр әлеге сорауга да җавап бирде. «Бу – иң беренче чиратта, соңгы өч елда җирне үзләштерүгә бәйле бернинди дә эш башкарылмаган, чүп үлән һәм бакча эшләренә кагылышы булмаган чүп-чар баскан җир кишәрлекләренә кагыла. Биредәге ярым җимерек корылмалар да, мәсәлән, түбәсе яки тәрәзә пыялалары булмаган йорт, җир кишәрлегенең тик яту билгесе булып санала», – диде Илсур Кәримов.

Яңа закон хуҗасы була торып та, чүп оясына әйләнгән җир кишәрлекләре мәсьәләсен хәл итәргә тиеш, диделәр очрашуда. «Төп бурыч – мондый кишәрлекләрне тартып алырга тырышудан түгел, ә милек хуҗаларын эшкә өндәүдән гыйбарәт. Югыйсә ташландык бакчалардан еш кына тирә-күршеләр дә зарлана», – диде Илсур Кәримов. Җирне эшкәртергә теләмәгән ялкау хуҗага бу хакта кисәтү белдерәчәкләр. Кат-кат әйтеп тә, бакчада тәртип урнаштырмаса, административ җәзага тартырга яки суд аша әлеге җир кишәрлеген тартып алырга мөмкиннәр.

Белүебезчә, бу елдан «дача амнистиясе» кысасында, моңа кадәр төзелгән сарай, келәт, мунча ише хуҗалык корылмаларын да гадиләштерелгән тәртип буенча теркәргә мөмкин. Тик бу өстен  иске калай белән каплап куйган теләсә нинди төзелешкә дә кагылмый. «Хуҗалык корылмасы урнашкан җир кишәрлеге  теркәлгән, ә бина үзе капиталь төзелеш булырга тиеш. Аның 2013 елга кадәр йорт хуҗалыгының техник паспортына кертелүе дә шарт», – диде Лилия Борһанова.